Ortak velayet, boşanmış veya ayrı yaşayan ebeveynlerin çocukları üzerinde eşit hak ve sorumluluk sahibi olması anlamına gelir. Bu sistemde, çocuğun eğitimi, sağlığı, bakımı ve diğer temel ihtiyaçları konusunda anne ve baba birlikte karar alır. Batı ülkelerinde yaygın olarak uygulanan ortak velayet, Türkiye’de de son yıllarda daha fazla gündeme gelmektedir.

Ortak Velayet Nedir?

Ortak velayet, çocuğun hem annesi hem de babasıyla güçlü bağlar kurmasını teşvik eden bir velayet modelidir. Bu sistemde çocuğun ebeveynleriyle dengeli bir şekilde vakit geçirmesi amaçlanır ve çocuğun psikolojik, sosyal ve duygusal gelişimi ön planda tutulur. Ortak velayet, iki şekilde uygulanabilir:

• Hukuki Ortak Velayet: Ebeveynlerin çocuğun eğitim, sağlık ve diğer önemli kararlarında eşit söz hakkına sahip olmasıdır.
• Fiili Ortak Velayet: Çocuğun belirli sürelerle anne ve baba arasında dönüşümlü olarak kalmasını öngören bir modeldir.

Türkiye’de Ortak Velayetin Hukuki Durumu

Türk Medeni Kanunu’na göre, boşanma halinde çocuğun velayeti genellikle anne veya babadan birine verilir. Ancak, son yıllarda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararları ve uluslararası hukuk normları doğrultusunda ortak velayet Türkiye’de de tartışılmaya başlanmıştır.

• Mevcut Hukuki Durum: Türkiye’de ortak velayet, Medeni Kanun’un mevcut hükümleri çerçevesinde yalnızca anne ve babanın anlaşması halinde uygulanabilmektedir. Yani, mahkeme, ebeveynlerin ortak velayet konusunda uzlaşması durumunda bu kararı verebilir.
• Yargıtay Kararları: Son yıllarda Yargıtay, çocuğun üstün yararı gözetilerek ortak velayetin uygulanabileceğine dair kararlar vermiştir. Özellikle 2016 yılında Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, boşanma sonrası ortak velayetin mümkün olabileceğini belirten bir içtihat geliştirmiştir.
•  Uluslararası Yaklaşım: Türkiye, 1989 tarihli Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni onaylamıştır. Bu sözleşme, çocuğun her iki ebeveyniyle de ilişkisini sürdürmesini destekleyen düzenlemeler içermektedir.

Ortak Velayetin Avantajları ve Dezavantajları

Avantajları:

• Çocuğun her iki ebeveyniyle de güçlü bir bağ kurmasını sağlar.
• Ebeveynlerin sorumluluklarını paylaşarak çocuğun maddi ve manevi gelişimine katkıda bulunmalarına imkân tanır.
• Çocuğun psikolojik gelişimini destekler ve duygusal istikrarını korur.

Dezavantajları:

•  Ebeveynler arasında anlaşmazlık olması durumunda ortak velayetin uygulanması zorlaşabilir.
• Çocuğun sürekli iki ev arasında gidip gelmesi, düzen ve istikrar açısından sıkıntı yaratabilir.
•  Ebeveynlerin yaşam tarzları veya farklı şehirlerde ikamet etmeleri gibi durumlar ortak velayetin işleyişini zorlaştırabilir.

Türkiye’de ortak velayet, henüz yaygın bir uygulama olmamakla birlikte, hukuki gelişmeler ve toplumsal farkındalık arttıkça daha fazla gündeme gelmektedir. Çocuğun üstün yararı gözetilerek ebeveynlerin iş birliği yapması halinde ortak velayet, boşanmış aileler için olumlu bir çözüm olabilir. Hukuki düzenlemelerin gelişmesiyle birlikte, Türkiye’de ortak velayetin daha geniş kapsamda uygulanması beklenmektedir.